Hamamböcekleri
Bu yayın dünya sağlık örgütünün(WHO) hamamböcekleri hakkında yayınladığı yazının tercümesidir. Yazı eski olduğundan dolayı ilaçlar ile alakalı bilgileri sonra yazıya kendim ekledim. Ayrıca görsellik bağlantıları yaparak anlatılanların kafa şekillenmesine yardımcı olmasını amaçladım. Umarım ihtiyacı olanlara yardımcı olacaktır.
Evlerdeki Çöp Karıştırıcılar
Hamamböcekleri çoğu ev ve iş yerlerinde bulunan zararlı bir haşeredir. Geceleri mutfaklarda, yiyecek depolarında, kömürlüklerde, kanal, kanalizasyon ve fosseptik gibi noktalarda yiyecek ararlar. Zararlıdırlar çünkü pis bir görüntüleri ve kötü bir kokuları vardır. Bazı insanlar hamamböcekleri ile sıklıkla temas ettiklerinde alerji meydana gelir. Hamamböcekleri çoğu zaman ishal, dizanteri, tifo ateşi ve kolera gibi bağırsak rahatsızlıklarına neden olan hastalıkların taşınmasında rol oynarlar.
Biyoloji
Hamamböcekleri böcektirler, baştan kuyruğa yassılaşmış vucüda sahiptirler, 2 çift kanatları arkaya doğru kıvrık şekilde durur(Fig. 5.1). Çoğu türü nadiren uçar ancak çok hızlı yürürler. Renkleri genellikle açık kahverengiden siyaha değişir. Türler 2-3 mm den 80 mm ye kadar değişik boyutlardadır.
3500 tanımlanan türden yanlızca birkaç tanesi insanlar için önemlidir, çünkü onlar binalarda yaşamaya adepte olmuşlardır. Bu çok yaygın türler:
- Periplaneta americana, Amerikan hamamböceği, Dünya’nın her tarafında görülebilirler. 35-40 mm uzunlukları ve parlak kırmızımsı ve çikolata kahvesi renkte olabilirler(Fig. 5.2a). Yumurta paketlerinin büyüklükleri 8-10 mm dir ve 16 yumurta içerir. Görseller için: http://gss.gs/l73
- Periplaneta australasiae,Avusturalya hamamböceğidir, tropikal ve subtropikal iklim bölgelerinde bulunur. Amerikan hamamböceğine benzer ancak daha küçük(31-37 mm uzunluk) ve daha koyu renktedirler(Fig. 5.2b). Ön kanatlarının üzerinde uzunluğunun 1/3’ü kadar olan, Soluk sarı renki bir çizgi bulunur.Yumurta paketleri yaklaşık 22-24 yumurta içerir. Görseller için: http://gss.gs/Iq4
- Blatta orientalis; Asya hamamböceği, genellikle soğuk iklim bölgelerinde bulunur. Siyahımsı renkte ve 20-27 mm uzunluktadır(Fig. 5.2c). Yumurta paketleri 10-12 mm uzunluğundadır ve 16-18 yumurta içerir. Görseller için: http://gss.gs/8UP
- Supella longipalpa, kahverengi bantlı hamamböceğidir. Dünyanın tamamında görülebilir. 10-14 mm uzunluğundadır, sarı ve kahverengi bantları vardır(Fig5.2d). Yumurta paketleri 4-5 mm uzunluğundadır ve yaklaşık 16 yumurta içerir. Görseller için: http://gss.gs/Ybh
- Blatella germanica; Alman hamamböceğidir. Dünyanın çoğu bölgelerinde görülebilir. Açık sarımsı renkte ve 10-15 mm uzunluğundadır. Evlerde yaşayan en küçük hamamböceğidir(Fig. 5.2e). Dişiler genellikle genç bireyler yumurtadan çıkmasına az bir müddet kalımına kadar yumurta paketlerini taşırlar. Yumurta paketleri açık renklidir, 7-9 mm boyutlarında ve 40 yumurta içerirler. Görseller için: http://gss.gs/Fhx
Hayat Döngüsü
Hamamböcekleri diğerlerine nazaran, ilkeldir, hayat döngüleri 3 evreden oluşur: yumurta nimf ve ergin.(Fig. 5.3). Dişiler yumurtalarını, etrafı kayışımsı bir doku ile çevrili gruplar halinde, fasulye şeklinde yumurta paketleri halinde bırakır ve bu yapıya ooteca adı verilir. Bazı
Fig. 5.1
Blattella germanica hamamböceğinin yandan görünüşü (© WHO).
Fig. 5.2 Bazı yaygın bilinen hamamböceği türleri (a) American cockroach, Periplaneta americana; (b) Australian cockroach, Periplaneta australasiae; (c) Oriental cockroach, Blatta orientalis; (d kahverengi bantlı hamamböceği, Supella longipalpa; (e) German cockroach, Blattella germanica (Doğal Tarih Müzesinin izniyle, Londra).
Fig. 5.3 Alman hamamböceğinin yaşam döngüsü (Doğal Tarih Müzesinin izniyle, Londra).
türler, örneğin alman hamamböceği, ootecaları birkaç hafta vücutlarının arka bölgelerine bitişik olarak taşırlar. Diğer türler ise ootecayı bir veya iki gün sonra yerleştirirler. Ooteca oldukça kolay ayırt edilebilir ve çoğu kez türlerin tanımlanmasında kullanılır. Türe bağlı olarak sıcaklık ve nem, yumurta 1-3 ay sonra açılır.
Genç hamamböcekleri veya nimfler, kanatsız ve sadece birkaç milimetre uzunluğundadır, yumurtadan çıkarken beyazdır ancak birkaç saat içerisinde renkleri koyulaşır. Hayat evrelerinde büyümeleri esnasında tekrar tekrar deri ve kutikula dökerler.
Davranışları
Hamamböcekleri insanlarla yakın ilişki içinde yaşarlar(1,2). Tropikal kökenlidirler ancak çoğu türleri sıcak iklim bölgelerindeki yeterli sıcaklık, nem ve yiyecek açısından ihtiyacı karşılayan evlerin ve diğer binaların değişik kısımlarında yaşarlar.
Hamamböcekleri genellikle gruplar halinde yaşar. Genellikle gece aktiftirler, gündüz vakti kapı pervazlarında ve mobilya çerçevesinde, duvarlardaki çatlak ve gediklerde ve güvenli yerler olan banyo, mutfak dolapları, kazan daireleri, kömürlük ve bodrumlarda, hayvan kulübelerinde, televizyon, radyo ve diğer elektrikli aletlerde, kanallar ve kanalizasyon sistemlerinde saklanırlar. İnfeste olmuş mutfaklarda gece ışık açıldığında, hamamböcekleri, bulaşıklardan, mutfak eşyalarından, mutfak tezgahından veya zeminden korunaklı yuvalarına doğru kaçışırlar.
Fig. 5.4 : Açık bırakılan çöpler hamamböceklerinin gelişebilmesi için mükemmel ortamlardır.
İnsanların tükettiği bütün yiyeceklerde dahil hamamböceklerinin besinleri büyük çeşitlilik gösterir(fig. 5.4). Nişastalı ve şekerli besinleri tercih ederler. Süt içerler, peynir, et hamur, tahıl ürünleri, şeker ve çikolata yerler. Ayrıca karton, kitap ciltleri ve tavan tahtaları gibi nişasta içeren besinler, ayakkabı pençesinin kaplaması, kendi deri döküntüleri, hamamböceği ölüleri, sakat hamamböceklerini, taze ve kuru kan, dışkı, balgam ve bebeklerin, uyuyan ve hasta insanların el ve ayak tırnaklarını yerler.
Dağılımları
Bazı türler için büyük gruplar halinde aşırı nüfus yoğunluğundan dolayı göç ettikleri rapor edilmiştir. Göç edecek olanlar yeni alanlara doğru yürüyerek ve uçarak hareket ederler. Genellikle evlere şişeli içeceklerin kutularında, patates çuvalları ile, soğanla veya diğer gıda maddeleri ile bakımsız kilerlere girerek bu alanları enfeste ederler. Uzun mesafeli yolculukları ise uçakta, gemilerde ve diğer araçlarla olur.
Halk Sağlığında Önemi
Rahatsızlıklar
Hamamböcekleri önemli bir zararlıdır çünkü yemekleri, binaları ve kitapları pisletirler ve mahvederler. Sindirdikleri yiyecekleri kısmen kusarlar ve aralara dışkılarını bırakırlar. Ayrıca ağızlarından ve salgı bezlerinden tiksindirici bir salgı bırakırlar, tiksindirici hamamböcekleri yiyeceklerde ve gezdikleri alanlarda koku bırakırlar.
Hastalıklar
Hamamböcekleri özgürce binadan binaya veya, kanallardan, kanalizasyonlardan ve tuvaletlerden insanların yaşadıkları alanlara girebilirler. Çünkü insan yiyecekleri kadar insanların dışkıları ile de beslenirler ve bakterilerin yayarak hastalıklara neden olurlar(Fig. 5.5) (2, 3). Hamamböcekleri genellikle çok önemli hastalıkları taşımazlar, ancak karasinekler gibi
Fig. 5.5 Hamamböcekleri çöp, çöplük ve tuvaletlerden bulaşan kendilerine bulaşan bakterilerle insanların yiyeceklerini kontamine ederek hastalıkların yayılmasına neden olurlar.
bazı hastalıkların yayılmasında tamamlayı olarak rol oynayabilirler. Hamamböceklerinin taşıdığı ispatlanan ve taşıdığı düşünülen hastalıklar:
– İshal
– Dizanteri
– Kolera
– Cüzzam
– Veba
– Tifo ateşi
– Poliomyelitis gibi viral hastalıklar
Buna ek olarak parazit soluncanların yumurtalarını taşırlar ve göz kapaklarında şişkinliğe, deri iltihaplarına ve kaşıntı gibi alerjik reaksiyonlara neden olabilir ve ciddi solunum yolu rahatsızlıklarına neden olabilmektedirler(4).
Mücadele Önlemleri
Ilıman iklim bölgelerinde(Hamamböceği popülasyonları kış mevsiminde dışarıda yaşayamazlar) nemli ve sıcak alanlara göre etkili mücadele kolaydır. Mücadelede anahtar nokta, çocuklar ve evcil hayvanlar varken zor olsada temizliktir. Tenhalardaki evlerde mücadele, apartmanlardakinden daha kolaydır, çünkü hamamböcekleri kolaylıkla bitişiklerdeki evlere geçebilmektedirler. Sıcak iklim bölgelerinde, dışarıdan gelen hamamböcekleri ile veya ısıtma boruları boyunca gelenlerle ve su boruları yolu ile gelenlerle apartmanlarda enfestasyon yeniden tekrar edebilir. İnfeste olmuş marketlerden alınan gıdalarla veya seyahatlerde infeste olmuş alanlardan bulaşarak gelebilirler. Hamamböcekleri bazen çok temiz evlerde de bulunabilirler fakat koloni kurma ihtimalleri yoktur.
Çeşitli boyutlardaki nimflerin ve ootekaların oluşu alanda büyük bir koloni olduğunu gösterir. İnfestasyon süpürgeliklerin arkaları, sandıklar, mobilyalar ve diğer sayılan gizli yerler aranarak belirlenebilir. Gece hamamböcekleri ışık kullanarak kolaylıkla belirlenebilir.
Büyük hamamböceği enfestasyonları ile çevre yönetiminin ardından(ki yiyecek ve barınaktan hamamböceklerini mahrum bırakır) kimyasal mücadele yöntemleri ile başaçıkılabilir. Küçük enfestasyonlar ile tuzak ve yemleme ile etkili bir kontrol sağlanabilir.
Çevre Yönetimi
Temizlik ve Hijyen
Yiyecekler açıkta bırakılmamalı, sineklik türü filelerle sarılmış kabinlerin içerisinde ağzı sıkı kapatılmış kaplarda yahut buzdolabında depolanmalıdır. Bütün alanlar iyi temizlenmeli ve temiz korunmalı, yiyecek parçası veya organik madde kalıntısı bırakılmamalıdır. Çöp kovasının ağzı sıkı kapatılmalı, sıklıkla boşaltılmalı, tercihen günlük boşaltılmasına dikkat edilmelidir.
Bodrumlar ve binaların altlarındaki diğer yerler(kömürlük, sığınak vb) kuru korunmalı ve erişilebilir yiyecek ve su bulunmamalıdır.
Girişlerin Azaltılması
Alınan yiyecek malzemeleri, çamaşırlar ve kirli çamaşırlar, yumurta kolileri ve mobilyalar binalara sokulmadan önce kontrol edilmelidir.
Bazı örneklerde, binaların hamamböcekleri tarafından erişilebilirliği, kapı ve pencere pervazlarındaki deliklerin kapatılması ile azaltılmıştır. Açık atık su kanalı ve borular, içme suyu boruları ve elektrik kabloları kapatılmalıdır(Fig. 5.7).
Kimyasal Kontrol
Hamamböceklerinin insektisitlerle kontrolü birkaç sebepten dolayı zordur, bunlardan bir tanesi çoğunlukla kullanılan bileşiklere karşı direnç meydana gelir. Dahası çoğu insektisit hamamböceklerine repellet etki yapar ve bundan dolayı kaçarlar(5). Kimyasal mücadele yalnız geçici bir kontrol sağlar, buna mümkün olduğunda çevre temizliği ve evlerde düzenlemeler eşlik etmelidir(6).
Fig. 5.6 Yiyecekler hamamböceklerinden, sineklerden ve karıncalardan bu şekildeki kabinler yardımı ile korunabilir.
Fig. 5.7 Hamamböceklerinin açık pencerelerden, yarık ve çatlaklardan ulaşabilirliğinin azaltılması
İnsektisitler; kalıcı spreyleme ve insektisidal tozlar olarak dinlenme ve saklanma alanlarına uygulanmalıdır. Böyle uygulamalarda etkili olan birkaç günden birkaç aya kadar, insektiside ve aktif maddesinin kalıcılığına göre değişen periyodlarda uygulanmasıdır. İnsektisitler çekici ve zehirli yemlerlede kombine edilebilir.
Direnç
Alman hamamböcekleri birkaç organoklorin, organofosfat, karbamat ve piretroid insektisitlere karşı direnşlidir(7). Asya hamamböceği, Amerikan hamamböceği ve büyük kahverengi hamamböceği(Periplaneta brunnae)DDT ve klordan a karşı biraz direnç geliştirmiştir. Yakın zamanlarda Amerikan Hamamböceği Çin’de triklorgona ve Amerikada Büyük Kahverengi hamamböceğinin diazinona direnç geliştirdiği tespit edilmiştir.
Uygulama
Uygulama Yapılacak Alanlar
Mutfak, tezgâh, süpürgeliklerin arkası, lavobonun çevresi ve mutfak dolapları, masa ve sandalyelerin altları, bulaşık makinesi ve fırın dolapları, buzdolabının ve derin dondurucunun çevresi, gevşek taban kaplama malzemesi altları, yiyecek hazırlama alanları, kanallar, borular, lağım ve lağım gideri çevresi evde hamamböceği mücadelesinde uygulama yapılması gereken alanlardır. Restoranlardaki yiyecek depolanan alanlar(kiler vb), ardiyeler ve antrepolar ve diğer ticari kuruluşlarda uygulama yapılması gereken alanlardır.
Uygulama Sıklığı
İnsektisitlerin etkili kalıcılığının ne kadar süreceği birçok faktöre bağlıdır, örneğin uygulamanın kusursuzluğu, enfestasyonun yenilenme hızı, kullanılan kimyasal, dozaj ve uygulanan formulasyon, uygulama yapılan yüzey tipi(ahşap, beton vs), sıcaklık ve nem, aşınma miktarı ve silme miktarına bağlıdır. İnsektisitler boyanmış yüzeylerde boyanmamış yüzeylerden daha kalıcıdır, ve ahşap yüzeylerde, tuğla ve beton yüzeylerden daha uzun süre kalıcıdır.
Uygulama yapılan yüzeylerin sık yıkanması, uygulama yapılan yüzeylerin toz veya yağ kaplı olması uygulanan insektisiti etkisiz hale getirecektir. Tek uygulama nadiren işe yarayacaktır. Birçok tür için, bir ay aralıklarla yumurtadan yeni çıkan nimfler ve yeni enfestasyondan korunabilmek için ek insektisit uygulaması gerekebilir.
Güvenlik ve Tedbirler
Yemeklere bulaşmamasına dikkat edilmelidir. Uygulama alanına çocukların girmesine izin verilmemelidir, çünkü insektisit kalıntısıyla temas meydana gelebilir. Özel durumlarda, örneğin hayvanat bahçesi ve pet shoplarda uygulama yapılacaksa rezidüel insektisitler ve toz kullanılmamalıdır. Bazı durumlarda sınırlı miktarda kimyasal kullanımı fırça ile uygulanırsa mümkün olabilmektedir. Alternatif olarak, bazı kimyasalların insanlara ve kuşlara karşı düşük toksisite gösteren toz borik asit veya silika aerojellerle kullanılabilir.
Bazı formülasyonlar, kumaşlarda, duvar kağıtlarında, yer kaplamalarında ve diğer evsel eşyalarda leke bırakabilir. Uygulama yapılmadan önce uygulanacak materyalle alakalı bilgi edinilmelidir.
Kalıcı Uygulamalar
Kalıcı uygulamalar genellikle evler filit yardımı ile veya el basınçlı sırt pompaları ile yapılmaktadır. Sırt pompaları; nozülleri ile uygulama yapılan alanda insektisitin ulaşması zor çatlaklara ulaştırır. Yelpaze şeklinde geniş sprayleme daha erişilebilir alanlar için kullanışlıdır. Spray yüzeyi tamamen nemlendirmeli ancak su akıp gitmemeli veya damlamamalıdır.
4 litre dilüe edilmiş insektisit 100m2ye 30-50 cm genişliğinde uygulanması uygundur. Diğer uygulama ekipmanlarının kullanılamadığı alanlarda boyama fırçası ile insektisit uygulanabilir. Geçiş yollarının ve yuvalarının ilaçlanması etkili kontrol için önemlidir. Genellikle, ilk uygulamayı periyodik uygulamalar takip eder. Kanalizasyon bacaları da bazı kalıcı insektisitler ile 8-9 ayda bir periyodik olarak ilaçlanmalıdır.
İnsektisit
Direnç gelişimi nedeniyle ve çevresel nedenlerden dolayı, Klorlu hidrokarbonlar yerini doğada parçalanabilen organofosfatlar, karbamatlar, sentetik piretrodiler ve böcek gelişim düzenleyicilere bırakmıştır(Organosfosfatlar ve karbamatların kullanımı ülkemizde ve Avrupa’da kullanımı yasaktır). Böcek gelişim düzenleyiciler böcek larva ve pupalarına oldukça toksik bileşiklerdir. Etkilerini larvaların pupaya, pupaların ise ergine geçmesini engelleyerek gösterir. IGR(böcek gelişim düzenleyici)’ler hedef dışı organizmalara karşı çok düşük toksisite gösterir.
Fig. 5.8 İnsektisidal tozlar yemek kaşığı ile uygulanabilir(a) veya (b)’de görülen tozlayıcı ile kullanılabilir
(© WHO).
IGRların kullanımı yüksek fiyatı ve satın alınabilmesi zor olduğundan(her yerde bulunamadığından satın alınabilmesi zordur) dolayı sınırlıdır ancak diğer kullanılan insektisitlere karşı direnç geliştirmiş hamamböceklerinde kullanımı muhakkak düşünülmelidir. Tablo 5.1’de bu insektisitler ve tavsiye edilen dozajların listesi gösterilmektedir. Spreyleme ve insektisitlerin güvenli kullanımı hakkında daha fazla bilgi için 9 ve 10. bölümlere bakabilirsiniz.
Tozlar
Kuru toz formulasyonlar talk pudrası veya diğer katı taşıyıcı maddeler ile insektisitlerin karıştırılması ile elde edilirler. Duvar boşluklarında, tavan aralarında ve diğer hamamböceğinin saklandığı ulaşılamayan yerlerde kullanabilmek için oldukça kullanışlıdırlar. Toz formülasyonlar, boşluklara el tipi tozlayıcı, pompa tipi tozlayıcı ve hatta kaşıkla bile uygulanabilirm (Fig. 5.8). Uzun, ince tüpler tozlayıcıların ucuna eklenerek, tozların derinlerdeki hamamböceklerinin gizlenme yerlerine ulaştırılabilmesi sağlanır. Toz formulasyonlar iyi dağılır ve derin yarık ve çatlaklara iyi penetre olurlar. Yoğun toz kullanılması hamamböceklerinde kovucu etki yaratabilir ve hamamböcekleri kaçabilir ve uygulama yapılmayan alanlara veya daha az erişilebilir alanlara hareket etmesine neden olabilir. Tozlar ıslak yüzeylere uygulanmamalıdır, bu onların etkinliğini düşürebilir. Rezidüel spreylerle beraber kullanılacaksa spreyleme yapılan alan kuruduğunda tozlar uygulanmalıdır.
Aerosoller
İnsektisidal aerosoller, insektisitlerin damlacık büyüklüklerinin oldukça küçük (0,1-50 mikron) olduğu iyi spreylerdir. Aerosoller rezidüel uygulama için uygun değildirler ancak boşlukları ilaçlamada kullanılabilirler.
Table 5.1
Hamamböceği Mücadelesinde Yaygın Olarak Kullanılan Bazı İnsektisitler
İnsektisit | Kimyasal Tipia | Formülasyon | Konsantrasyon
g/l or g/kg % |
WHO Güvenlik Sınıflandırmasıb | |
Alphacypermethrin | PY | Sprey | 0.15 | 0.015 | MH |
Betacyfluthrin | PY | Sprey | — | 12.5 | MH |
Cyfluthrin | PY | Sprey | — | 15–10 | MH |
Cyphenothrin | PY | Sprey aerosol | 1.25–2.5
1–3 |
10.125–0.25
10.1–0.3 |
SH |
Deltamethrin | PY | Sprey | 0.025 | 10.0025 | MH |
Sprey | 0.5 | 10.05 | |||
aerosol | 0.2 | 10.02 | |||
Flufenoxuron | IGR | bait | 1 0.01 | 10.001 | SH |
Hydramethylnon | ETI | bait | — | 11–2 | SH |
Permethrin | PY | spray dust | 1 1.25–2.5
1 5 |
10.125–0.25
10.5 |
MH |
a ; PY = Sentetik Piretroid; IGR = Böcek Gelişim Düzenleyici; ETI = Elektron Taşıma Engelleyici.
b Sınıflar: HH = Yüksek Derecede Tehlikeli; MH =Orta Dereceli Tehlikeli; SH = Hafif Tehlikeli; UH = Normal Kullanımda Akut Toksisite Göstermeyen.
Aktif Madde | CAS Number | Ürün Tipi | Firma |
Fipronil | 120068-37-3 | 18 | BASF Agro SAS |
Imidacloprid | 138261-41-3 | 18 | Bayer EnvironmentalScience |
Hydramethylnon | 67485-29-4 | 18 | |
Boricacid | 10043-35-3 | 18 | |
Dinotefuran | 165252-70-0 | 18 | |
Sulfluramid | 4151-50-2 | 18 |
Türkiye’de yem formulasyon olarak satılan birkaç insektisitte yukarıdaki listedeki gibidir.
Cas No | Biyosidal Ürün Adı | Aktif Madde |
10043-35-3 | ASGON HAMAM BÖCEĞİ YEMİ | Boric Asit |
120068-37-3 | FATAL GEL | Fipronil |
138261-41-3 | Maxforce IC | İmidacloprid |
120068-37-3 | Goliath Gel | Fipronil |
138261-41-3 | İnvict Gold Copcroach Gel | İmidacloprid |
Chlorpyrifos-ethly | Ecogel | Chlorpyrifos-ethly |
120068-37-3 | Fibrojel | Fipronil |
173584-44-6 | Dupont Advion | İndoxacarb |
Türkiye’de ruhsatlı olarak satılan birkaç hamamböceği ilacı listelenmiştir.
Fig. 5.9 Aerol spreyler mutfak lavobo altlarında rezidüel insektisitlerin yerine hamamböceği gizlenme alanlarında kullanılmaktadır.
çünkü damlacıkları bir müddet havada asılı kalır ve değme etkisi ile böcekleri öldürürler. Aerosol spreyler düşürücü insektisitlerle rezidüel insektisitler içerebilirler(örneğin piretroidler) ve hamamböceği kontrolünde kullanılmaya uygundur ve geniş kullanım alanı vardır. Aerosoller küçük çatlaklara, erişilemeyen hamamböceği saklanma alanlarına nüfuz edebilirler(Fig. 5.9). Genellikle piretrin içerirler, piretroidler ve diğer irritant maddeler hamamböceklerini saklandıkları alanlardan çıkarır ve böylece kısa zamanda öldürürler. Aerosol uygulamaları hamamböceği sayısında kısa sürede azalma sağlar ancak kalıcı kontrol sağlamak için, uygulamanın ardından rezidüel uygulama yapılması gerekmektedir.
Şehirlerde hamamböceği kontrolü ggenellikle büyük ölçekte olduğundan termal foglarlala(sisleyicilerle) yapılmaktadır.
Dumanlama
Dumanlar ısı ile elde edilen insektisit partiküllerini içeren bulutlardır.Bu partikül büyüklükleri (0.001–0.1 µm) aerosollerden daha küçüktür. Duman derin saklanma alanlarına daha iyi nüfuz ettiğinden bina bodrumlarında, kanalizasyon ve dranaj sistemlerinde kullanışlıdır.
Yem ve Tuzaklar
Yemler uzun yıllardır hamamböceği kontrolünde kullanılmaktadır ve bazı durumlara göre hala kullanılmaktadır, örneğin laboratuvar ve ofislerde, özellikle bazı insektisitlere karşı direnç gelişimi var ise kullanılmaktadır.
Piyasada satılan birçok ürün; hamamböceklerinin özel bir noktaya çekilmesi, yakalanması veya onları öldürmesi prensibi ile çalışır. Çekici olarak kullanılan çeşitli yiyecekler, feromonlar ve kimyasal cezbedici maddeler mevcuttur. Tuzağınız mekanik tuzak veya yapışkan kağıt olabilir. Basit kavonoz tuzak, boş kavonozdan yapılmaktadır, parafin jel ve bazı yiyecekler(örneğin ekmek veya üzüm) kullanılır. Hamamvöcekleri ekmek veya üzüm aracılığı ile kavonozun dibine çekilir ve ince jel kaplı kavonozun iç yüzeyinden hamamböceğinin geri çıkması engellenir (Fig. 5.10).
Zehirli yemler tuzak olmadan kullanılırlar. Çekici bir yiyecek ve insektisitten oluşurlar. Piyasada pellet ve pasta formulasyonunda birçok formulasyonu mevcuttur. Pelletler daha çok küçük konteynerlar ve kapalı alanlarda alana serpeleyerek kullanılır. Küçük konteyner sandık tarzı alanlarda pasta formulasyonlarda kullanılabilir. Bazı yeni kendiliğinden kuruyan formulasyonlar vardır ve doğrudan sahaya uygulanabilmektedirler.
Fig. 5.10 Çeşitli hamamböceği tuzakları. (a) Mekanik yiyecek içeren (b) Yapışkan hamamböceği tuzağı: kimyasal cezbedici içerir (c) Çekici olarak üzüm kullanılan basit kavanoz tuzak,kağıt parçası hamamböceğinin içeri girmesini sağlar ve ince jel kaplı yüzey hamamböceğinin dışarı çıkmasını önler.
Bazı ülkelerde kuru yemler çocuklar ve evcil hayvanları var ise kilitli tuzaklarla kullanıbilir. Bazı yiyecekler yerfıstığı unu, köpek yiyecekleri ve maltoz hamamböcekleri için yem olarak kullanılabilmektedir.
Uygulama
Yemler ve tuzaklar kullanımı kolaydır ve hamamböceklerinin sıklıkla görüldüğü alanlarda kullanılmalıdır. Yemler ve tuzaklar küçük alanlarda ve sizin yemlerinizle rekabet etmeyecek başka yiyeceklerin olmadığı alanlarda(ofisler gibi) kullanımı oldukça etkilidir. Çevrenin hijyenin sağlanması özellikle sadece çekici yemler kullanılacaksa önemlidir. Ağır hamamböceği istilası olan alanlarda yemler sıklıkla yenileri ile değiştirilmelidir.
Repellentler(Kovucular)
Hamamböceği mücadelesinde repellent kullanımına karşı ilgi gitgide büyümektedir. Gemi konteynerlerindeki saklanma yerlerinde ve yiyecek içecek sandıklarının olduğu durumlarda uygulanması için özel dikkat gerekebilir. Hamamböceklerinin bulunduğu alanlardan başka alanlara göç etmesi engellenebilir. Repellentler ayrıca mutfak raflarında kullanılabilir, ayrıca yiyecek ve içecek satış makinalarında da kullanılabilir.
Bazı bitkisel yağlar, Örneğin nane yağları, yeşilnane ve okaliptüs yapları bilinen hamamböceği repellentleridir, ancak en iyi sonuç sentetik ürünlerle elde edilmektedir. Örneğin
Kaynaklar
- Roth LM, Willis ER. The biotic associations of cockroaches. Smithsonian miscellaneous collection, 1960, 141: 1–470.
- Cornwell PB. The cockroach. Vol. 1. London, Hutchinson, 1968.
- Roth LM, Willis ER. The medical and veterinary importance of cockroaches.
Smithsonian miscellaneous collection, 1957, 134: 1–147.
- Stankus RP, Horner E, Lehrer SB. Identification and characterization of important cockroach allergens. Journal of allergy and clinical immunology, 1990, 86: 781–787.
- Wooster MT, Ross MH. Sublethal responses of the German cockroach to vapors of commercial pesticide formulations. Entomologia experimentalis et applicata, 1989, 52: 49–
55.
- Schal C. Relation among efficacy of insecticides, resistance levels, and sanitation in the control of theGerman cockroach (Dictyoptera: Blattellidae). Journal of economic entomol- ogy, 1988, 81: 536–544.
- Cochran DG. Monitoring for insecticide resistance in field-collected strains of the
German cockroach (Dictyoptera: Blattellidae). Journal of economic entomology, 1989, 82:
336–341.
- Rust MK, Reierson DA, Hansgen KH. Control of American cockroaches (Dictyoptera: Blattidae) insewers. Journal of medical entomology, 1991, 28: 210–213.
- Prakash S et al. N,N-diethylphenylacetamide—a new repellent for Periplaneta americana (Dictyoptera:Blattidae), Blattella germanica, and Supella longipalpa (Dictyoptera: Blattellidae). Journal of medicalentomology, 1990, 27: 962–967.
Kaynak: http://haseremucadelesi.blogspot.com.tr/
Hamamböceği için en iyi ilaç türü jel şeklinde olan yemlerdir.
Yemi yiyen böcek yuvasına gider ve orada ölür. Diğer böcekler de gelip ölü böceği yiyerek bu şekilde zincirleme olarak devam eder.
İlaç olarak en iyisi ise Fipronil etken maddeli Alman BASF firmasının ürünü olan Goliath Gel’dir. Fiyat biraz tuzludur. Ortalama 150tl.
Muadili olan Fatal Jel ve Fibro Jel ise ortalama 50 tl’ye bulunabilir.
Bir diğer ilaç ilaç ise Imidacloprid etkenli MaxForce IC’dir. 30-40 tl’ye bulabilirsiniz.
Yukarıda örnek verilen K-Othrine şekli itibarı ile pek etki etmez.
Not:Veteriner Hekimiyim.
https://forum.donanimhaber.com/m_60823199/tm.htm
Hamam böceklerine çare bulamayanlar bir de hamam böceği jel’ini denesinler.Ben 6 ay önce tavsiye üzerine alıp mutfağa uyguladım resmen kökünü kazıdı. Dün akşam salonda bir kaç tane gördüm ama mutfakta hala yok. İlacın kalanını komşuya verdiğim için mecburen 1 tane daha alacağım.
Benim kullandığım Fibron Hamamböceği Jeli’ydi, Şimdi internetten baktım Bayer MaxForce da varmış, o da etkili sanırım.
https://forum.donanimhaber.com/m_60823199/tm.htm
Forumdaki diğer öneriler:
Borik asit.
Kitle halinde bir yeri sarmışlarsa başka çözümü yoktur. Çünkü hangi kimyasalı kullanırsanız kullanın bir noktadan sonra aşırı adaptif yapıları sayesinde bağışıklık kazanmaya başlarlar. Bir hamamböceği kafası kopuk bir vaziyette bile ciddi bir süre yaşamaya devam eder. Hiroşima’ya atılan atom bombasının ardından sadece hamamböcekleri sağ kalmayı başardı. Bir damla su ile aylarca, hiçbir şey yemeden yaşayabilirler. Gerektiği zaman ise birbirlerini yiyerek hayata tutunurlar.
Borik asit aşındırıcıdır. Böceğin vücudunun çevresindeki gözle görünmeyen çeperi eritir. Bu yüzden böcek devamlı su kaybetmeye başlar. Eğer etraflarında ciddi bir su kaynağı yoksa kısa sürede vücuduna borik asit giren her böcek ölür. Genelde patates püresine karıştırılır ve böceklerin genelde çıktığı yerlere konulur. Borik asit diye araştırınca nasıl hazırlandığını görürsünüz zaten.
—————————————-
Kesinlikle. Borik Asit hamam böceği konusunda tek çözüm. Diğer yöntemler fayda etmiyor. Ben 3 yıl uğraştım hamam böcekleriyle, evin her yerindelerdi. Her şeyi denedim. En son patatesi püre yapıp içine borik asit karıştırdım, evin her yerine koydum azalarak bittiler. Bir tane bile kalmadı.
———————————-
En etkili hamamböceği ilacı Draker 10.2 dir. Çok uzun yıllar test ettim her yaz uygulamalarımdan kesin sonuç aldım. Yapmanız gereken 50 ml Draker ilacını 5 litrelik pompaya döküp kalanı su ile doldurup her yeri ilaçlamanız. Kokusu yoktur, insan sağlığına yan etkisi asla yoktur. Leke bırakmaz bu nedenle perde, dolap tüm yüzeyleri ilaçlamalısınız. 90 gün kalıcılığı vardır.
——————
http://chrysamed.com.tr/tr/urunlerimiz/3/80/chrysamed-insektisit
———————–
https://forum.donanimhaber.com/m_60823199/tm.htm
Kanaatim : Jeller üzerine…
Fipronil bulundururan jeller özellikle.. İllede Goliath Gel gibi internette 140 tl verip pahalısını almaya gerek yok.
http://goliathjel.net/
Muadili olan Fatal Jel ve Fibro Jel 40-50 lira gibi fiyatlara mevcut.